ضرورت طرح مباحث مهدویت (3)
پیش از پرداختن به هر کاری, اگر ضرورت و بایستگی آن معلوم باشد، انسان برای انجام آن، انگیزه و نشاط لازم را پیدا میکند. وقتی سخن از مباحث «مهدویّت» به میان میآید، ممکن است سؤال شود: با وجود موضوعات بسیار گوناگونی که در جهان علم و دانش وجود دارد، چرا باید به مباحث مهدویّت پرداخت؟
نویسنده:احمدی-فرزانه فرد
پیش از پرداختن به هر کاری, اگر ضرورت و بایستگی آن معلوم باشد، انسان برای انجام آن، انگیزه و نشاط لازم را پیدا میکند. وقتی سخن از مباحث «مهدویّت» به میان میآید، ممکن است سؤال شود: با وجود موضوعات بسیار گوناگونی که در جهان علم و دانش وجود دارد، چرا باید به مباحث مهدویّت پرداخت؟
در پاسخ باید گفت که، «اندیشهی مهدویّت» پاسخ گویی کامل و جامع به خواسته و نیاز دیرین انسانها در اصلاح وضعیت نابسامان بشری است و «دولت مهدوی» پاسخگوی تمام کاستیها و ناراستیها - براساس محوریت دین, اخلاق و معنویت - است.
بنابراین اثبات لزوم طرح این معارف و ارائهی تصویری روشن از آیندهی موعود، نیاز به پژوهش و تحقیقات گستردهای دارد که در این بحث به چند مورد از ابعاد گوناگون آن اشاره میشود:
1- لزوم معرفت امام
در فرهنگ دینی - قرآن و روایات - بحث معرفت و شناخت امام و اعتقاد به او، از اهمیتی ویژه برخوردار است؛ به گونهای که در ردیف اصول اعتقادی یعنی؛ توحید، نبوت و معاد قرار گرفته است. در واقع اعتقاد به وجود امام، در هر عصر و زمانی واجب است و به موجب دلایل عقلی و نقلی، ایمان بدون شناخت امام هر زمان تحقق نمیپذیرد، زیرا که پیروی کردن بدون معرفت و شناخت امکان ندارد.
در منابع روایی موجود، احادیث بسیاری وجود دارد که بیانگر اهمیت شناخت امام است. در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره میکنیم:
الف) شناخت امام، شرط اسلام واقعی
رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودهاند:
«مَن ماتَ و لَم یَعرِف اِمامَ زَمانِه مَاتَ مَیتَةً جاهلِیَّة»؛1 «هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است.»
بر اساس این حدیث شریف که متواتر بین شیعه و سنی است،2 شناخت امام شرط اسلام است و اگر کسی بی شناخت امام بمیرد، گویا از اسلام بیبهره بوده است، هر چند مناسک و اعمال اسلامی را انجام داده باشد.
معرفت امام زمان (علیه السلام) آنگاه میتواند ما را از مرگ جاهلی برهاند که بتوانیم با شناسایی امام عصر خود از هدایتهای او بهرهمند شویم و اوامر و نواهی او را پاس داریم. و گرنه صرف اینکه بدانیم چه کسی در عصر حاضر امام ماست بی آن که این امام تأثیری در زندگی و فعل و ترک ما داشته باشد، نمیتواند مایهی نجات و رستگاری ما باشد.
بیان آیت الله جوادی آملی در مورد حدیث فوق این است که: «مرگ محصول زندگی است و اگر مرگ، مرگ جاهلی است، برای این است که زندگی، زندگی جاهلی است و کسی که با امام زمان رابطه ندارد و او را نمیشناسد مرده، و کسی که او را میشناسد زنده است.
یعنی کسی که هشتاد سال زندگی کرده، مثل یک درخت هشتاد ساله است، او عصارهی درخت زندگی را در یک کاسه و در یک لیوان میریزد و موقع مردن سر میکشد. حال اگر مرگ، مرگ جاهلیت است، معلوم میشود این کاسه عصارهی جاهلیت ماست.»3
ب) شناخت امام، عامل هدایت
امام صادق (علیه السلام) فرمودهاند که بهترین دعا برای دوران غیبت حجت الهی و همچنین برای حفظ دین در فتنههای آخر الزمان این دعا است:
«اللهُمَّ عَرِّفْنِی نَفسَکَ فاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفنِی نَفْسَک لَم اَعْرِفْ رَسُولَک، اللهُمَّ عَرِّفنِی رَسُولَک فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسولَک لَمْ اَعْرِفْ حُجَّتَکَ، اللهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دیِنِی»؛4 «بارخدایا! خود را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی، پیامبرت را نخواهم شناخت. بارخدایا! رسولت را به من بشناسان که اگر رسول خود را به من نشناسانی, حجّتت را نخواهم شناخت. پروردگارا! حجّت خودت را به من بشناسان که اگر حجّتت را به من نشناسانی, از دین خود گمراه خواهم شد.»
معرفت و شناخت امام زمان (علیه السلام) چراغ هدایت و رمز دینداری در دوران غیبت است و بدیهی است که این شناخت در مراحلی چند قابل تصور است. البته در جامعهی کنونی ما، همهی افراد بشر در ضمیر ناخودآگاه خودشان کم و بیش با آن حضرت آشنا هستند، آنچه حایز اهمیت است باور و ایمان قلبی به آن حضرت است که تأثیر عملی در وجود انسان دارد. یعنی اگر فردی بتواند در وجود خود یک باور حقیقی و ایمان واقعی نسبت به آن حضرت داشته باشد، به سوی هدایت راه یافته و از پرتو نور پرفروغ آن مشعل هدایت بهرهمند شده است.
ج) شناخت امام و ثواب یاری ایشان در زمان ظهور
امام صادق (علیه السلام) در پاسخ یکی از شاگردان خود به نام فضیل بن یسار که در مورد آیهی یومَ نَدعُو کُلََّ اُناسٍ بِاِمامِهِم؛5 روزی که هر مردمی را با امامشان میخوانیم سؤال کرده بود، فرمودند:
«یا فُضَیل! إِعرِف اِمامَکَ فَاِنَّکَ اِذا عَرَفتَ امامَک لَم یَضُـرُّکَ تَقَدَّمَ هذَا الأمرِ اَو تَاَخَّرَ. و مَن عَرَف اِمامَهُ ثُمَّ ماتَ قبلَ اَن یَقومَ صاحبُ هذَا الامرِ، کانَ بِمَنزلَهِ مَن کانَ قاعِداً فِی عَسکرهِ، لا بَل بِمَنـزِلَةِ مَن قَعَد تَحتَ لِوائِهِ»؛6 «ای فضیل امام خود را بشناس، زیرا اگر معرفت امام خود را داشته باشی، جلو افتادن یا به تأخیر افتادن این امر زیانی به تو نمیرساند و کسی که امام خود را بشناسد، سپس (با معرفت) قبل از آنکه صاحب این امر قیام کند از دنیا برود، همچون کسی است که در لشکر آن حضرت بوده باشد. نه، بلکه (بالاتر) مانند کسی است که زیر پرچم ایشان (در میدان جنگ) نشسته باشد.»
آنچه در این روایت مورد تأکید واقع شده، این است که انسان باید بیش از پیش و در همه حال به معرفت امام عصر (علیه السلام) اهمیت دهد.
د) شناخت امام، راه معرفت خدا
امام صادق (علیه السلام) میفرمایند:
«خَرَجَ الحسین بن علی (علیهم السلام) ذاتَ یوم علی اصحابه فَقَالَ بَعدَ الحمدُ لله جَلَّ وَ عَزَّ وَ الصَّلاة علَی محمّد(صلی الله علیه و آله وسلم): یا أَیّها النّاس إِنَّ الله - و اللهِ - مَا خَلَقَ العِبادَ إِلّا لِیَعرِفُوهُ، فَإِذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَإِذا عَبَدُوهُ استغنُوا بِعِبَادَتهِ عَن عِبادَةِ مَن سِوَاهُ. فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: بِأَبِی أَنتَ و أُمّی یا بنَ رَسُولِ الله، مَا مَعرِفَةُ الله؟ قالَ (علیه السلام): مَعرفة أَهلِ کلّ زمانٍ إِمَامَهُم الّذی یجب عَلَیهِم طَاعَتُهُ.»؛7 «روزی امام حسین (علیه السلام) نزد اصحاب خود آمدند و بعد از حمد خدای عزّوجل و صلوات بر حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: ای مردم، قسم به خدا، پروردگار بندگان را نیافرید مگر برای اینکه به او معرفت پیدا کنند، پس وقتی معرفت او را یافتند، به عبادت او بپردازند، پس با بندگی او، از بندگی غیر او بی نیاز شوند. آنگاه مردی از ایشان پرسید: پدر و مادرم فدای شما، ای پسر رسول خدا، معرفت خدا چیست؟ حضرت فرمودند: یعنی مردم هر زمان، امام خودشان را که اطاعت او برایشان واجب است، بشناسند.»
از این روایت فهمیده میشود که کمال انسان و هدف خلقت او، رسیدن به مقام عبودیت و بندگی خداست. و ماَ خَلَقتُ الجِنَّ و الإِنسَ إِلَّا لِیَعبُدُونِ؛8 «و خلق نکردیم جن و انس را مگر اینکه مرا عبادت کنند.»
مقدمهی عبودیت و بندگی، شناخت و معرفت خداوند است، که اگر انسان عظمت حق تعالی را دریابد، در مقابل او بندگی خواهد نمـود و راه شناخت خداوند متعال، شناخت و معرفت امام زمان (علیه السلام) است.
شیخ صدوق (ره) در تبیین حدیث یاد شده میگوید: «مراد این است که مردم هر زمان بدانند خداوند کسی است که آنها را در هر زمان از امام معصوم خالی نگذاشته است، پس کسی که عبادت کند خدایی را که برای آنان حجت قرار نداده، پس غیر خدا را عبادت کرده است.»9
آری، فلسفهی آفرینش انسان، رسیدن به مقام معرفت خداست. و این معرفت حاصل نمیشود مگر با معرفت امام و حجت عصر (علیه السلام)؛ چرا که امام آینهی تمام نمای حق و واسطهی شناخت خداست. چنان که امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«... نحنُ العَالِمُون (القَائِمُون) بِأمرِهِ وَ الدّاعُونَ إِلی سَبِیلِه، بنا عُرِفَ الله وَ بِنَا عُبِدَ الله، نحنُ الأدلّاءُ عَلَی الله و لَو لا نا ما عُبِدَ الله.»؛10 «ما دانایان (برپادارندگان) به امر خدا و دعوت کنندگان به راه او هستیم. به واسطهی ما خدا شناخته و پرستیده میشود. ما راهنمایان به سوی خدا هستیم و اگر ما نبودیم خدا پرستیده نمیشد.»
پی نوشت ها:
1. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 160 .
2. علی اکبر مهدیپور، او خواهد آمد، صص 94 ـ 117 .
3. فصلنامهی انتظار، ش 13، مهدویّت و عدل الهی، ص 46 .
4. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص343 .
5. اسراء (17)، 71 .
6. کلینی، اصول کافی، ج1، ص371 .
7. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 23، ص 93 .
8. ذاریات (51)، 56 .
9. علل الشرایع، ج 1، ص 9 .
10. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 26، ص 260 .
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}